Τι είναι ο καρκίνος ωοθηκών;
Ο καρκίνος των ωοθηκών χαρακτηρίζεται από τη σιωπηλή και αθόρυβη εξέλιξή του, καθώς συχνά δεν δίνει εμφανή συμπτώματα στα αρχικά στάδια. Το γεγονός αυτό οδηγεί δυστυχώς στη διάγνωσή του σε προχωρημένα στάδια, όταν η θεραπεία είναι πιο απαιτητική. Παρά το ότι δεν είναι ο πιο συχνός γυναικολογικός καρκίνος, αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου από γυναικολογικούς καρκίνους. Η μέση ηλικία εμφάνισης είναι τα 63 έτη, ενώ ο πιο συχνός ιστολογικός τύπος είναι τα ορώδη-θηλώδη καρκινώματα.
Συμπτώματα – Γιατί ο καρκίνος των ωοθηκών θεωρείται “ύπουλος”
Τα πρώιμα συμπτώματα είναι συνήθως ήπια και ασαφή, γεγονός που καθιστά δύσκολη την έγκαιρη διάγνωση. Οι γυναίκες μπορεί να εμφανίσουν:
- οίδημα και αίσθημα φουσκώματος στην κοιλιά
- πίεση στη λεκάνη ή στην ουροδόχο κύστη
- ναυτία ή δυσπεψία
- αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου
- αλλαγές στην έμμηνο ρύση
- γενική δυσφορία ή ανεξήγητη κόπωση
Η επιμονή αυτών των συμπτωμάτων απαιτεί άμεση γυναικολογική αξιολόγηση.
Παράγοντες κινδύνου και πρόληψη
Ο καρκίνος των ωοθηκών συνδέεται με κληρονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.
- Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου ωοθηκών ή μαστού
- Μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2 (που σχετίζονται και με τον καρκίνο του μαστού)
- Σύνδρομο Lynch (15% των κληρονομούμενων μορφών)
- Ηλικία άνω των 50 ετών
- Ιστορικό ενδομητρίωσης ή μη τεκνοποίηση
Προληπτικά μέτρα:
- Μακροχρόνια χρήση αντισυλληπτικών (OCPs) για 15 χρόνια μειώνει τον κίνδυνο έως 50%, με προστασία που διαρκεί μέχρι και 30 χρόνια μετά τη διακοπή.
- Σε γυναίκες με μεταλλάξεις BRCA συνιστάται προφυλακτική σαλπιγγο-ωοθηκεκτομή (rr-BSO):
- Στην ηλικία 35–40 ετών για BRCA1
- Στην ηλικία 40–45 ετών για BRCA2
Η επέμβαση μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου κατά 80% και τη θνητότητα κατά 75%.
Στο σύνδρομο Lynch συνιστάται η προφυλακτική αφαίρεση μήτρας, σαλπίγγων και ωοθηκών.
Από πού ξεκινά ο καρκίνος των ωοθηκών;
Νεότερες μελέτες έχουν δείξει ότι το 70% των περιπτώσεων υψηλής κακοήθειας ορώδους επιθηλιακού καρκίνου των ωοθηκών (HGSOC) ξεκινά από τον ορώδη ενδοεπιθηλιακό καρκίνο της σάλπιγγας (STIC). Αυτή η πρόδρομη βλάβη μπορεί να υπάρχει για περίπου 6,5 χρόνια πριν εξελιχθεί σε καρκίνο των ωοθηκών, δημιουργώντας ένα παράθυρο έγκαιρης πρόληψης.
Η διάγνωση του STIC βασίζεται σε εξειδικευμένα παθολογοανατομικά πρωτόκολλα (SEE-FM) και ανίχνευση της μετάλλαξης TP53 με ανοσοϊστοχημεία, τα οποία εφαρμόζονται σε εξειδικευμένα κέντρα όπως το HARVARD.
Διάγνωση και προεγχειρητικός έλεγχος
Δεν υπάρχει μέχρι σήμερα αξιόπιστος πληθυσμιακός προληπτικός έλεγχος για τον καρκίνο των ωοθηκών. Η διάγνωση γίνεται με συνδυασμό:
- κλινικής εξέτασης (κοιλιακή, πυελική, μαστών, λεμφαδένων)
- διακολπικού και διακοιλιακού υπερηχογραφήματος
- εξειδικευμένων απεικονιστικών εξετάσεων (μαγνητική ή αξονική τομογραφία)
- έλεγχο καρκινικών δεικτών (CA-125, HE4)
- σε ορισμένες περιπτώσεις, διαγνωστική λαπαροσκόπηση
Η αντιμετώπιση πρέπει να γίνεται σε οργανωμένα γυναικολογικά – ογκολογικά κέντρα με διεπιστημονικό συμβούλιο, όπως το Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης, ώστε να εξασφαλίζεται η σωστή στρατηγική από την αρχή.
Χειρουργική αντιμετώπιση – Ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας
Η θεραπεία του καρκίνου των ωοθηκών είναι κατά κύριο λόγο χειρουργική. Στόχος είναι η πλήρης αφαίρεση όλων των εστιών της νόσου (κυτταρομειωτική χειρουργική), καθώς η υπολειμματική νόσος επιδεινώνει σημαντικά την πρόγνωση.
Πρώιμος καρκίνος ωοθηκών (Στάδιο I)
- Η επέμβαση γίνεται με μέση κάθετη λαπαροτομία, αποφεύγοντας τη ρήξη του όγκου.
- Πραγματοποιείται ολική υστερεκτομή με εξαρτήματα, αμφοτερόπλευρη σαλπιγγοωοθηκεκτομή, λήψη περιτοναϊκού υγρού και βιοψίες.
- Σε επιλεγμένες προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που επιθυμούν τεκνοποίηση, μπορεί να γίνει ετερόπλευρη εξαρτηματεκτομή με πλήρη σταδιοποίηση.
Προχωρημένος καρκίνος
- Πραγματοποιείται εκτεταμένη κυτταρομειωτική χειρουργική (Debulking Surgery), που μπορεί να περιλαμβάνει εκτομές εντέρου, επίπλουν, διάφραγμα και άλλες εστίες της νόσου.
- Η επιλογή λαπαροτομίας, λαπαροσκόπησης ή ρομποτικής χειρουργικής γίνεται εξατομικευμένα, ανάλογα με το στάδιο και την εμπειρία του χειρουργού.
Σε περίπτωση που η πλήρης αφαίρεση της νόσου δεν είναι εφικτή εξ αρχής, μπορεί να προηγηθεί νεοεπικουρική χημειοθεραπεία και να ακολουθήσει χειρουργική.
Χημειοθεραπεία και στοχευμένες θεραπείες
Η μετεγχειρητική χημειοθεραπεία είναι απαραίτητη στα περισσότερα στάδια της νόσου και εξατομικεύεται ανάλογα με το προφίλ της ασθενούς. Σημαντικό ρόλο έχουν πλέον και οι στοχευμένες θεραπείες, όπως οι αναστολείς PARP για γυναίκες με μεταλλάξεις BRCA και οι αντι-αγγειογενετικοί παράγοντες.
Η εμπειρία της ομάδας μας
Οι ιατροί Δημήτρης Ευαγγελινός, MD, PhD και Παρασκευή Σκαφιδά, MD, PhD διαθέτουν πολυετή εμπειρία και έχουν διαχειριστεί πολλά σύνθετα περιστατικά καρκίνου των ωοθηκών, εφαρμόζοντας τις πιο σύγχρονες τεχνικές χειρουργικής και εξατομικευμένης ογκολογικής θεραπείας.
Η ομάδα μας είναι από τις λίγες στην Ελλάδα που εφαρμόζει πλήρη χειρουργική σταδιοποίηση σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα (ESGO, NCCN) και συνεργάζεται με διεπιστημονικό ογκολογικό συμβούλιο, ώστε κάθε ασθενής να λαμβάνει την καλύτερη δυνατή θεραπεία.